Skip to content 
Opracowanie to przedstawia doświadczenia osób dorosłych, które w dzieciństwie
doświadczały alienacji rodzicielskiej. Dziesięcioro dorosłych dotkniętych alienacją jako dzieci
uczestniczyło w 60-90-minutowych częściowo ustrukturyzowanych wywiadach na temat ich
doświadczeń związanych z alienacją rodzicielską. Wykorzystując ramy analizy tematycznej
Brauna i Clarke’a (2006) zidentyfikowano siedem zagadnień. Uczestnicy badania opisywali
doświadczenia związane z przemocą psychiczną ze strony alienującego rodzica. Opisywali
doświadczanie lęku, depresji, niskiego poczucia własnej wartości, poczucia winy, problemów
z przywiązywaniem się, trudności w relacjach oraz obniżenia lub opóźnienia rozwoju
zawodowego i edukacyjnego, które przypisują doświadczaniu alienacji rodzicielskiej. Badania
te wykazały, że narażenie dzieci na alienację rodzicielską może mieć konsekwencje dla ich
dobrostanu psychicznego przez całe życie.
Uważa się, że alienacja rodzicielska (Parental Alienation,PA) ma miejsce, gdy dziecko
odrzuca rodzica i opiera się kontaktowi z nim, bez uzasadnionej przyczyny (Haines et al.,
2020). Dziecko będące ofiarą alienacji wyraża nieuzasadnione, negatywne emocje dotyczące
rodzica będącego jej celem (Rodzica Alienowanego -Targeted Parent, TP) (Kelly & Johnston,
2005). Alienacja ta jest wywoływana przez rodzica alienującego (Alienating Parent, AP), który
świadomie lub nieświadomie angażuje się w zachowania, które szkodzą relacji między
dzieckiem a rodzicem alienowanym (TP), takie jak poniżanie na oczach dziecka,
podkopywanie relacji dziecka z TP (Baker, 2005, 2007; Warshak, 2015). Co znamienne,
załamanie związku dziecka z TP kontrastuje z jego uprzednim pozytywnym lub co najmniej
akceptowalnym charakterem (Baker, 2005, 2007). Niektórzy badacze sugerują, że taktyka alienacji rodzicielskiej (PA) stanowi formę znęcania się nad dziećmi (Haines et al., 2020;
Harman et al., 2018). Zasadniczo, dzieci będące ofiarami alienacji (Alienated Children, AC)
są w sposób dorozumiany lub wyraźny informowane przez AP, że: są oni jedynymi rodzicami,
którzy je kochają, że ich drugi rodzic zagraża im w jakiś sposób, a także że jest on w sposób
niewybaczalny nieobecny, oraz że poszukiwanie przez dziecko kontaktu z TP zagraża relacji
dziecka z rodzicem alienującym (AP; Baker i inni, 2020; Harman i inni, 2018.Chambers,
2011). Według Baker i Chambers (2011), taka przemoc emocjonalna/psychologiczna może
prowadzić do internalizacji poczucia bezwartościowości i wartości warunkowej u dziecka.
Sugeruje się, że zakłócenia w systemie przywiązania wyjaśniają negatywne konsekwencje
doświadczane przez alienowane dzieci (Haines et al., 2020). Teoria przywiązania wyjaśnia, że
to jakość wczesnych interakcji rodzic-dziecko prowadzi do zdolności do emocjonalnej
regulacji, integracji poczucia siebie i zdolności do rozwijania bezpiecznych relacji w
późniejszym życiu (Bowlby, 1982). Kiedy więź między rodzicami a dziećmi zostaje
uszkodzona w wyniku alienujących zachowań, dzieci wyalienowane (AC) nie są w stanie
stworzyć stabilnego i zdrowego wewnętrznego modelu samych siebie i rozwinąć
wewnętrznego modelu innych osób jako godnych zaufania (Haines et al.). Wielu badaczy
sygnalizowało związek między doświadczaniem PA a zaburzeniami funkcjonowania
psychicznego u dzieci alienowanych (Baker, 2005, 2007; Baker & Verrocchio, 2016; Godbout
& Parent, 2012). Baker i Verrocchio (2016) ustalili, że osoby dorosłe, które były
wychowywane przez alienujących rodziców (AP), wykazują zwiększony poziom lęku i
depresji. Badania wykazały również, że wyalienowane dorosłe dzieci mają niską samoocenę,
cierpią na depresję, nadużywają substancji odurzających, mają problemy z zaufaniem, są
często wyalienowane od własnych dzieci, rozwodzą się, nie mają poczucia tożsamości i
przynależności, a problemy te uzasadniają one faktem bycia wychowywanym przez alienującą
matkę lub ojca (Baker, 2005, 2006, 2007). Badania nad doświadczeniami dzieci dotkniętych
alienacją pochodzą w przeważającej mierze z pracy Amy Baker i jej współpracowników.
Badania te dostarczyły istotnych informacji na temat doświadczeń dzieci alienacji
rodzicielskiej, jednak ich zakres jest ograniczony przez fakt, że wszyscy uczestnicy badań byli
obywatelami USA. Dlatego też potrzebne są dalsze prace badawcze, które przyczynią się do
wzrostu wiedzy na temat alienacji rodzicielskiej. W szczególności konieczne są dalsze badania
wykorzystujące metody jakościowe oparte na dowodach zróżnicowane pod względem próby
badawczej.
Celem niniejszej pracy jest jakościowe zbadanie doświadczeń życiowych dorosłych,
którzy w dzieciństwie zostali wyalienowani od jednego z rodziców w wyniku zachowań
alienujących drugiego rodzica. Ze względu na rozpoznawczy charakter badania i rodzaj
analizy, która zostanie zastosowana, nie będzie przeprowadzane testowanie hipotez
badawczych (Patton, 1990).
Metoda
Uczestnicy
W częściowo ustrukturyzowanym wywiadzie dotyczącym doświadczeń z alienacją
rodzicielską (PA) wzięło udział dziesięć osób. Pochodzący z różnych krajów kobiety i
mężczyźni w wieku 18 lat i więcej, którzy zostali wyalienowani od jednego z rodziców jako
dzieci lub nastolatki, zostali zaproszeni do współpracy, poprzez globalne serwisy
społecznościowe, takie jak Facebook i międzynarodowe grupy wsparcia PA. Naukowcy
zamieścili na tych portalach społecznościowych następujące ogłoszenia: “Czy w dzieciństwie
byłeś wyalienowany od jednego z rodziców? Czy czułeś się tak, jakby jeden z rodziców obrócił
cię przeciwko drugiemu rodzicowi, gdy byłeś dzieckiem? Niniejsze badanie analizuje alienację
rodzicielską z punktu widzenia dorosłych, którzy w dzieciństwie zostali wyalienowani od
jednego z rodziców”.
Osoby zainteresowane zostały zaproszone do skontaktowania się z naukowcami za
pośrednictwem poczty elektronicznej, w celu uzyskania dalszych informacji na temat badania.
Kwalifikacja do udziału w badaniu opierała się na identyfikacji uczestnika jako osoby, która w
dzieciństwie lub młodości doświadczyła alienacji rodzicielskiej (PA). Potencjalni uczestnicy
zostali przebadani za pomocą kwestionariusza Baker Strategy Questionnaire (BSQ; Baker &
Chambers, 2011) w celu określenia czy kwalifikują się do udziału w badaniu. Kwestionariusz
BSQ zawiera 20 punktów i pyta respondentów, jak często byli narażeni na zachowania
alienujące za pomocą 5-stopniowej skali. Przykładowe pytanie brzmi: “Czy jeden z rodziców
czynił komentarze, który wyolbrzymiały negatywne cechy drugiego rodzica, a jednocześnie
rzadko mówił o nim coś pozytywnego”. Baker i Chambers (2011) informują, że BSQ ma dobrą
wewnętrzną spójność, α= 0.93.
Uczestnicy mieli od 26 do 54 lat (M=35.1 (SD=9.85); ośmioro z nich to kobiety, a
dwóch to mężczyźni.
Procedura
Badanie to zostało zatwierdzone przez Tasmańską Komisję Etyczną ds. Badań Naukowych w
zakresie Nauk Społecznych ( Tasmanian Social Science Human Research Ethics Committee).
Przed wywiadem wszyscy uczestnicy otrzymali kartę informacyjną opisującą charakter
badania oraz formularz zgody określający zasady poufności.
Po wyrażeniu przez uczestników świadomej zgody na udział w badaniu, uczestniczyli
oni w 60-90-minutowych, częściowo ustrukturyzowanych wywiadach. Wywiady częściowo
ustrukturyzowane zostały wykorzystane w celu uwzględnienia indywidualnych różnic, które
ujawniały się w trakcie wywiadu wynikających z unikalnej sytuacji i przekonań osobistych
poszczególnych uczestników. W trakcie wywiadów zbierano także dane socjodemograficzne.
Wszystkie wywiady zostały zarejestrowane w notatniku Sony 4GB USB (ICDPX470). W
trakcie wywiadów wykorzystano następujące rodzaje pytań:
1. Opowiedz o swoich doświadczeniach związanych z alienacją rodzicielską i co one obecnie
dla ciebie oznaczają?
2. Jak myślisz, co wywołało alienację? Co sprawia, że tak myślisz?
3. Jakiego rodzaju taktyki używał rodzic alienujący, żeby zrazić cię do drugiego rodzica?
4. Jaki wpływ miała na ciebie alienacja rodzicielska?
5. Jak to doświadczenie wpłynęło na twój rozwój jako dziecka/dorosłego?”
6. Czy sądzisz, że alienacja rodzicielska miała wpływ na twój przeszły lub obecny związek,
lub na to jakim jesteś rodzicem?
7. Z jakich form wsparcia korzystałeś/aś w radzeniu sobie z alienacją rodzicielską?
8. Czy jest coś jeszcze, co chciałbyś/ chciałabyś opowiedzieć o swoich doświadczeniach?
Na koniec rozmowy uczestnicy zostali poinformowani o celu badania i mieli możliwość
zadawania pytań.
Wywiady były prowadzone indywidualnie w Centrum Badań Psychologicznych na
Uniwersytecie w Tasmanii, osobiście, przez Skype’a lub telefon (Hanna, 2012; Holt, 2010).
Treść nagrań została następnie przepisana do protokołu w dosłownym brzmieniu i posłużyły
jako wyjściowe dane do badania. Uczestnicy otrzymali kopię transkrypcji, którą mogli
dowolnie edytować dla zachowania jej przejrzystości i dokładności. Zredagowane transkrypty
zostały poddane analizie.
Analiza danych
Transkrypty były analizowane tematycznie i indukcyjnie (Braun & Clarke, 2006;
Braun, Clarke & Terry, 2014) oraz grupowane za pomocą kodów przy użyciu NVivo-11 (QSR
International, 2015). Wykorzystano także ramy sześciofazowej analizy tematycznej Brauna i
Clarke’a (2006)
Aby zapewnić naukową dyscyplinę badania, zastosowano Kryteria Czterech
Wymiarów opisane w pracy Forero et al. (2018). Wiarygodność badania została stwierdzona
poprzez opracowanie odpowiedniego mechanizmu sprawdzającego. Tylko jeden badacz przeprowadzał wywiady w celu zapewnienia spójności między nimi. Członkowie zespołu
badawczego spotykali się regularnie, aby dokonać przeglądu wszystkich aspektów projektu.
Wiarygodność badania została potwierdzona poprzez opracowanie ścieżki audytu danych przy
użyciu arkuszy kalkulacyjnych i NVivo. Autorzy niezależnie odkodowali wszystkie
transkrypty, aby zapewnić wiarygodność i koherencję. Autorzy niniejszego opracowania
zagłębili się w te dane, odczytując wielokrotnie transkrypty do momentu pojawienia się
tematów. W celu ostatecznego potwierdzenia, tematy były prezentowane niezależnym
badaczom i poddawane rewizji na podstawie informacji zwrotnych nich. Tematy zostały
poddane triangulacji poprzez porównanie ich z poszczególnymi transkryptami, refleksjami
badaczy i istniejącą literaturą. Zdolność do funkcjonowania w innych kontekstach i możliwość
uogólnienia została ustalona poprzez dobór celowy próby badanej i nasycenie danych. Autorzy
ustalili, że odpowiedni poziom nasycenia danych zostało osiągnięty, gdy ankieter stwierdził,
że treść wywiadów stała się powtarzalna, a w danych nie pojawiały się żadne nowe tematy.
Wyniki
W obrębie zebranych danych wyłoniło się siedem tematów:
1. Zachowanie i oddziaływanie alienujące oraz jego wpływ
2. Zdrowie psychiczne,
3. Trudności w relacjach,
4. Uczenie się i rozwój,
5. Żal i strata,
6. Rozłączenie i dysfunkcja
7. Radzenie sobie i uzdrawianie.
Zachowanie i oddziaływanie alienujące
Dorosłe wyalienowane dzieci opisywały doświadczanie licznych zachowań
alienujących ze strony jednego z rodziców, które ich zdaniem miały szkodliwy wpływ na ich
relacje z drugim rodzicem (TP) i negatywnie wpływały na ich samopoczucie psychiczne.
Łącznie w zbiorze danych znalazło się 146 odniesień. W ramach tematu Zachowanie i
oddziaływanie alienujące oraz jego wpływ (Alienating Parent Behaviors and Impact)
zidentyfikowano siedem podtematów.
Przemoc i kontrola
Uczestnicy dzielili się swoimi doświadczeniami związanymi z byciem fizycznie i
emocjonalnie krzywdzonym przez alienującego rodzica. Zestaw danych zawierał przykłady, w
których AP wzbudzał u dziecka poczucie winy lub strach i wycofywał swoje uczucia do niego,
gdy dziecko wykazywało jakiekolwiek oznaki niezgodności z poglądem AP na temat TP.
Uczestnicy opisywali również potrzebę podjęcia działań w celu regulacji stanu emocjonalnego
AP, w celu uniknięcia negatywnych reakcji AP na drobne wykroczenia.
“Starałem się tylko zachować spokój, ponieważ był on dość trudnym człowiekiem,
naprawdę nigdy nie wiadomo było, jak się zachowa. Więc, musiałem być jakby super hiper-
świadomy, cały czas i po prostu starać się zachować spokój. Ale czasami nie miało znaczenia,
co zrobię, nawet jeśli chodziło tylko o załadowanie zmywarki w niewłaściwy sposób czy coś
podobnego, była eksplozja szaleństwa”.
Uczestnicy badania opisywali te doświadczenia z AP jako trwające nadal w ich
dorosłym życiu.
Oczernianie rodzica alienowanego (TP)
Dorosłe wyalienowane dzieci opisywały, jak AP wielokrotnie oczerniali postaci TP.
Wyalienowane dorosłe dzieci dawały wyraz odczuciu, że oczernianie to utrudniało ich relację
z TP i wzbudzało sprzeczne uczucia w stosunku do nich. ” Tak więc, początkowo nie ufałem
mojemu ojcu, ponieważ mówiono mi o nim te wszystkie złe rzeczy, a nawet się go bałem”.
Udoroślenie (ang. Adultification)
Dorosłe wyalienowane dzieci twierdziły, że ich alienujący rodzice ujawniali im często
niestosowne informacje i zwracali się do nich z prośbą o wsparcie w trakcie sporów z drugim
rodzicem.
“W zasadzie moja matka traktowała mnie jak dorosłego, domagała się ode mnie
wypełniania dorosłych obowiązków, takich jak opieka nad moim rodzeństwem, bycie jej tajnym
agentem, posłańcem i informatorem, mówiła mi rzeczy, o których, z czego dopiero teraz zdaję
sobie sprawę, nie powinny wiedzieć dzieci – jak na przykład informacje o ich życiu
seksualnym”.
Zakłócanie relacji z rodzicem alienowanym (TP)
Uczestnicy badania opisywali, w jaki sposób AP działał w celu zaburzania więzi
pomiędzy dorosłym wyalienowanym dzieckiem a TP. Niektórzy uczestnicy opowiadali, że
zostali odebrani TP w wyniku przeprowadzki AP do innego kraju lub też w inny sposób
zakłócali on/ona komunikację lub relacje między nimi. a TP. To zakłócenie i niszczenie relacji
polegało także na podżeganiu dziecka do niewłaściwego zachowania podczas wizyty u TP.
“Potrafiła na przykład powiedzieć tak: “Ale wiecie, jeśli nie chcecie jechać do ojca, po
prostu musicie mu to wyjaśnić, jedziecie na weekend, wiesz co możecie zrobić, możecie wrzucić
pastę do zębów do kanalizacji, możecie popsuć mu meble”, naprawdę dawała nam wskazówki,
w jaki sposób możemy utrudnić mu życie, przez ten ograniczony czas, który tam spędzaliśmy”.
Uczestnicy opisywali też, jak AP mówili im, że TP ich nie kochają.
“Bawiono się moim sercem i umysłem w taki sposób, że gdybym nie trzymała się
jednego z rodziców, pozostałabym bez miłości, niepewna i bez przyszłości”.
Postrzeganie osobowości rodziców alienujących (AP)
Większość ankietowanych opisała swoich AP jako pozbawionych empatii. Badani
stwierdzali, że AP wydawali się nie mieć świadomości konsekwencji swojego zachowania
nawet w konfrontacji z dzieckiem. Niektóre dorosłe wyalienowane dzieci czuły się niezdolne
do dyskusji o swoich problemach ze względu na obawę, że rodzic wyrzuci je ze swego życia
tak, jak zrobił to z innymi osobami. Niektórzy wyalienowani dorośli zaobserwowali również,
że ich AP był bardzo zaabsorbowany sobą i krytycznie nastawiony do wszystkiego, co
wpływało także nadal na ich obecną relację.
“Kiedyś próbowałem nawiązać z nią rozmowę, a ona powiedziała: “Tak, ale wiesz, że
nigdy nie broniłam wam kontaktu z waszym ojcem”, ona naprawdę tak powiedziała i ja wiem,
że w to wierzy. Wtedy powinienem był odezwać się i powiedzieć, że mój pogląd jest inny, ale
postąpiłem inaczej. Ale nie mam energii na takie rozmowy z nią. Boję się też, że zerwie ze mną
kontakt”.
Zaniedbywanie
Uczestnicy badania opisywali zaniedbywanie i porzucanie ich przez AP, a także wpływ
tego zaniedbywania na ich życie.
“Żyłam z tym przez całe moje życie, tak samo jak ze zmysłem wzroku i oddechem, te
rzeczy, ważne sprawy, na które większość rodziców uważa u swojego dziecka mówiąc np. chodź
zbadamy twoje oczy, zbadamy twoje uszy, wiesz te sprawy, były po prostu całkowicie
lekceważone …”.
W niektórych przypadkach to zaniedbywanie narażało dorosłe wyalienowane dziecko
na wykorzystywanie seksualne przez inne osoby.
“…drugi mąż mojej matki, kurwa, wykorzystywał nas seksualnie. To było straszne, mój
tata nie wiedział.”
Tłumienie doświadczeń.
W wielu przypadkach uczestnicy badań czuli się zmuszani – świadomie lub
nieświadomie – do tłumienia własnych myśli, emocji, a nawet wspomnień, szczególnie tych
dotyczących TP.
“Przestałam mówić o Mamie, o wszystkich wspomnieniach i wszystkich dobrych
rzeczach, więc te wszystkie dobre rzeczy zostały po prostu odłożone na bok, były po prostu
przechowywane, całkowicie odcięte, to było tak, jakbym prawie nie mogła ich pamiętać, były
tak odległe”.
Zdrowie psychiczne
Wyalienowani dorośli mówili także o problemach ze zdrowiem psychicznym, których
doświadczali zarówno w dzieciństwie i w okresie dojrzewania, jak i o tych, z którymi borykają
się obecnie . W całym zbiorze danych znalazło się łącznie 70 odniesień do tego rodzaju
problemów. Zidentyfikowano trzy podtematy.
Problemy ze zdrowiem psychicznym
Wszyscy uczestnicy badań wspominali o problemach ze zdrowiem psychicznym, w
tym o lęku, atakach paniki, depresji, rozregulowaniu emocjonalnym, problemach z
koncentracją, zaburzeniach stresu pourazowego, dysocjacji, zaburzeniach odżywiania,
myślach samobójczych i samookaleczeniach. Trudności te występowały zarówno w bardziej
aktywnym okresie alienacji rodzicielskiej, jak i później w dorosłym życiu. Badani przypisywali
swoje problemy ze zdrowiem psychicznym alienacji od jednego z rodziców (TP) w wyniku zachowań AP. Ankietowani zauważyli, że w tamtym czasie mieli trudności ze zrozumieniem
tego, czego doświadczają.
“Wpływ, wydaje mi się na przykład, że jedną z rzeczy, które odkrywam, jest to, że przez
całe życie, począwszy od 17 roku życia, cierpiałem na depresję, ale nie sądzę, żebym był tego
naprawdę świadomy… albo że byłem świadomy tego, że sposób, w jaki się czułem, nie był
naprawdę normalny… Ale byłem w stanie przeżywać naprawdę bardzo emocjonalne chwile i
czułem się samotny. Również … często miałem myśli samobójcze i tak było przez cały okres do
trzydziestki”.
Samoocena
Uczestnicy badania wspominali także o niskiej samoocenie i małej wierze w siebie i w
swoje możliwości.
“Nigdy nie miałem żadnego poczucia własnej wartości, nigdy nie wierzyłem w siebie. I
spędziłem zbyt wiele lat próbując poskładać się z powrotem do kupy zamiast tworzyć dla siebie
przyszłość. Ponieważ nie sądziłem, że naprawdę mogę myśleć, że mam przed sobą przyszłość”.
Nadużywanie substancji psychoaktywnych
Wyalienowane dorosłe dzieci opisywały spożywanie alkoholu i narkotyków, przez
niektórych z nich w młodym już wieku, jako sposób na radzenie sobie z ich doświadczeniami.
“Paliłem zioło od 15 roku życia, pierwszy raz spróbowałem, gdy miałem 13 lat.”
“Właściwie ukradłem wódkę i zacząłem pić w szkole.”
Nauka i rozwój
Wyalienowane dorosłe dzieci opisywały także, w jaki sposób ich dziecięce
doświadczenia związane z alienacja rodzicielską wpłynęły na ich rozwój i zdolność do nauki.
W całym zestawieniu danych znalazło się łącznie 37 odniesień do tej kwestii. Określono dwa
podtematy, badające konkretny wpływ alienacji rodzicielskiej na poczucie tożsamości oraz na
edukację i zatrudnienie.
Tożsamość
Wyalienowani dorośli opisywali proces kształtowania się ich tożsamości i poczucia
samych siebie, a także sposób, w jaki zachowanie AP i oczernianie drugiego rodzica (TP) komplikowało ten proces. Na przykład, były one świadome tego, jak bardzo przypominają TP
i czuły się z tego powodu zawstydzone, internalizując pogląd AP na temat ich drugiego rodzica
jako “złego”. To z kolei związane było z faktem, że AP często w kłótni i w formie ataku
mówił im, że są tacy sami jak ich ojciec czy matka.
“Pamiętam, jak po rozmowie z tatą stałam przed lustrem, bo mój tata powiedział “oh,
jesteś dokładnie taka jak twoja mama”, bo nie zgadzałam się z tym, co powiedział. Pamiętam,
jak patrzyłam w lustro i widziałam, że zaczynam wyglądać jak moja mama, ale zaczęłam
myśleć, że to źle, że wyglądam jak moja mama. I wtedy poszłam, wzięłam farbę do włosów i
pofarbowałam się…”
Dla części z badanych rozwój poczucia własnego ja wiązał się również z odrzuceniem
zachowań AP i świadomym pragnieniem życia w inny sposób. Ich odpowiedzi ilustrowały
również, w jaki sposób wymagania AP wobec dzieci tłumiły ich potrzebę rozwoju i
odnalezienia własnej tożsamości.
Edukacja i zatrudnienie
Większość uczestników badania podawała, że napotykała na przeszkody w nauce, które
wpłynęły na ich trajektorie życiowe. Były to m.in. trudności z koncentracją i osiągnięciami w
szkole, spowodowane konfliktami, niepokojem i stresem spowodowanym zakłóceniami w
relacjach rodzinnych.
“Cóż, właściwie, kiedy zdawałem egzaminy, uciekłem z domu … zrobiło się tak źle …
Miałem już dość, więc … poszedłem i spakowałem torbę, a w końcu znalazłem miejsce na
okolicznym polu, które było w pobliżu mojego liceum. Więc chodziłem do szkoły stamtąd, bo to
było na dwa tygodnie przed moimi egzaminami końcowymi, a ja powtarzałem do egzaminów
siedząc pod brezentem … “.
W swoich relacjach dorośli, którzy padli ofiarą alienacji podkreślali, że mieli poczucie,
że nie mogli zrealizować swojego potencjału w szkole, ponieważ potrzeby AP były dla nich
ważniejsze niż ich własne potrzeby. Uczestnicy badania wspominali również o trudnościach z
zatrudnieniem i dalszą edukacją, stwierdzając, że ich zdrowie psychiczne było stałą barierą w
ich karierze.
Relacje
Wyalienowani dorośli opisywali trudności jakie napotykali w kontaktach
przyjacielskich i związkach partnerskich. Łącznie w zestawieniu danych znalazły się 64
odniesienia do tego typu problemów. Wyodrębniono pięć podtematów.
Trudności w relacjach z rówieśnikami
W swoich odpowiedziach uczestnicy badania relacjonowali, że nie czuli się zdolni do
nawiązania kontaktu z rówieśnikami. Często wiązało się to z poczuciem bycia innym niż inne
dzieci i poczuciem niemożności podzielenia się z nimi swoim doświadczeniem alienacji
rodzicielskiej. Takie trudności związane były z brakiem umiejętności społecznych,
wynikającym z ograniczonych możliwości socjalizacji i z izolacji. Wyalienowane dorosłe
dzieci uważają, że zachowanie AP miało również wpływ na typowe aktywności podejmowane
w relacjach rówieśniczych, np. niemożność zapraszania przyjaciół po szkole.
“Z powodu jej psychicznego znęcania się nade mną i moim ojcem nie wchodziłam w
interakcje z innymi dziećmi w szkole i nie dorastałam tak jak inne dzieci, ponieważ miałam
problemy natury społecznej, Więc nie miałam żadnych relacji rówieśniczych, a do czasu, gdy
poszłam do szkoły jedyną osobą, z którą byłam związana, była ona, a ona była dorosła. Nie
mogłam odnosić się do innych dzieci, a w mojej głowie unosiło się całe to gówno, samotne
matki, rozbite małżeństwa i tego typu rzeczy, więc nie wiedziałam, jak nawiązywać relacje z
innymi dziećmi. A to znów miało negatywny wpływ na moje kompetencje społeczne, nie
umiałam rozmawiać z innymi dziećmi w szkole do 12 roku życia Pierwszą przyjaciółkę
poznałam w szkole, gdy skończyłam 12 lat”.
Strach przed utratą Większość dorosłych wyalienowanych dzieci opisywała towarzyszący im strach przed
stratą w związkach. Wiązało się to z obawą przed utratą związku, co powodowało, że niektóre
z tych osób unikały konfliktów w związkach lub w ogóle wchodzenia w związki. Uczestnicy
opisywali wrażliwość na oznaki odrzucenia w związkach. Dorosłe wyalienowane dzieci
wiązały te doświadczenia z utratą związku z TP i złą relacją z AP.
“Bardzo boję się odrzucenia, czuję się, jak gdybym poruszał się po polu minowym,
próbując komuś zaimponować, a potem przeżywam strach przed utratą tego kogoś.” .
Kiedy ich związki dobiegały końca, dorosłe wyalienowane dzieci zgłaszały,
że było to dla nich szczególnie bolesne, jako że stanowiło to niejako powtórzenie odrzucenia,
które przeżyły w dzieciństwie.
Trudność z zaufaniem
Większość wyalienowanych dorosłych dzieci twierdziła także, że trudno im zaufać.
Wyrażały one niewiarę, że ktoś ich będzie wspierał i dlatego starały się ukrywać swoje
trudności przed osobami ważnymi dla nich.
“…Bardzo także unikałem i bałem się konfliktów, bo dla mnie konflikty oznaczały, no
wiesz, że coś się załamie. To jest taki wzór, który otrzymałem od moich rodziców, bo wiesz, im
nie udało się rozwiązać swoich konfliktów”.
Niektórzy z uczestników badania twierdzili, że mają również trudności z zaufaniem do
własnych sądów i że trudno im nie być podejrzliwym wobec motywacji innych osób.
Dysfunkcyjne i przemocowe relacje
Uczestnicy badania opisywali także poczucie uwięzienia w niezdrowych lub
przemocowych relacjach, a także wyrażali przekonanie, że ich doświadczenia związane z
alienacją rodzicielską wpłynęły na przebieg tych relacji. Niektórzy uczestnicy badania
twierdzili, że trwali w dysfunkcyjnych lub przemocowych związkach, ponieważ “nigdy,
przenigdy nie chcieli się rozwieść”. Inni z kolei, wyobrażali sobie, jakie życie mogło być, jak
gdyby ich rodzice pozostali razem i udało im się wypracować kompromis. Niektórzy
uczestnicy opisywali uczucie desperackiego pragnienia miłości i bezpiecznej więzi, które we
wczesnym okresie życia spowodowało, że weszli oni w nieodpowiednie relacje, próbując
znaleźć stabilne więzi.
“To było jak w rzece pełnej krokodyli, a ja po prostu skakałam od skały do skały,
próbując znaleźć bezpieczeństwo, znaleźć siatkę bezpieczeństwa, bo jej nie miałam”.
Inni z kolei odnosili się do tego, że na ich wybór partnerów życiowych miała wpływ
alienacja, albo poprzez to, że wybierali partnera podobnego do AP, albo poprzez desperacką
potrzebę próbę zaspokojenia potrzeby relacji, która nigdy nie została zaspokojona przez ich
rodziców.
Trudności w utrzymaniu zdrowych relacji
Badani opisywali także trudności w kształtowaniu i utrzymywaniu pozytywnych
relacji. Przypisywali to brakowi wzorców, jak odnosić się do partnera w zdrowy sposób,
problemom związanym ze zdrowiem psychicznym oraz nieodpowiednim umiejętnościom
nawiązywania relacji, takim jak zdolności komunikacyjne i umiejętności rozwiązywania
konfliktów. Uczestnicy badania zauważali również, że brak poczucia własnej wartości wpłynął
na funkcjonowanie ich związków. Na przykład, jedna z uczestniczek opisała swoją zależność
od zdania męża i szukała terapii, która umożliwiłaby utrzymanie związku.
Żal i strata
Uczestnicy wyrażali wszechogarniające poczucie żalu i straty, które było silnie
związane z ich związkiem z TP lub jego brakiem, oraz z szerszym wpływem alienacji, której
dopuścił się AP. W całym zestawie danych znalazło się w sumie 79 odniesień do tej kwestii.
Gniew i ból emocjonalny
Wielu uczestników badania było wściekłych na swoich AP. Wyrażali oni złość, że
nadal mają do czynienia z “bałaganem” swoich rodziców, który tak naprawdę nigdy nie opuścił
ich życia. Wyrażali niezadowolenie z “niesprawiedliwości” tego, co się z nimi stało.
“Tak, byłem bardzo zły, przez długi czas. I ta frustracja z powodu braku bycia, no wiesz,
nie bycia słyszanym. Takie uczucie, że nie jesteś rozumiany…”
Stracone dzieciństwo
Dorosłe wyalienowane dzieci czuły się tak, jakby straciły czas na bycie po prostu
dzieckiem. Czuły się tak, jakby straciły czas na naukę podstawowych umiejętności, takich jak
gotowanie czy uprawianie sportu. Uczestnicy mówili również o wczesnej utracie niewinności.
“Nie czułam się zadbana, to ja byłam mamą, czułam się jakbym zawsze była dorosła, a
czasami to było takie obciążające”
Wina
Większość dorosłych wyalienowanych dzieci doświadczała poczucia winy
wywołanego przez wyalienowanego rodzica, a także w związku z własnym zachowaniem wobec drugiego rodzica (TP). Ubolewały one nad swoim zachowaniem. Mówiły również o
ciągłym poczuciu winy wobec AP (lub o próbach wywołania u nich tego poczucia przez AP),
gdyby chciały wznowić relację z TP. U niektórych osób to poczucie rozdarcia utrzymało się
długo po zakończeniu okresu dzieciństwa. Niektórzy zinternalizowali poczucie winy za rozpad
rodziny, mimo że racjonalnie zdawali sobie sprawę, że to nie była ich wina. Uczestnicy badania
stwierdzali, że ich poczucie winy było wzmacniane przez ciągłą emocjonalną manipulację AP.
“Naprawdę mam duże poczucie winy, i to nie tylko wobec mojego ojca, ale również
wobec mojej mamy. Bo wiem, że w jakiś sposób postrzega mnie jako zdrajcę…”
Opłakiwanie utraty relacji z rodzicem alienowanym (Targeted Parent, TP)
Większość dorosłych wyalienowanych dzieci opisywało głębokie poczucie straty
związane z czasem, którego nie mogły spędzić z TP i związkiem, jaki chciały z nim mieć.
“Większość moich wspomnień z dzieciństwa to po prostu…, o Boże, nawet do 40 roku
życia, chcę tylko mojego taty, chcę tylko mojego taty”.
Rozczarowanie związkiem z rodzicem alienowanym (TP)
Część uczestników wyraziła smutek i niezadowolenie ze swojej relacji z TP. Niektórzy
byli zdania, że TP ruszył dalej ze swoim życiem, tworząc nowy związek lub rodzinę,
zrezygnował z nich zbyt wcześnie, lub nie był nimi zainteresowany.
“Myślę, że walczył, jak tylko mógł, a potem… Nie wiem, potem po prostu się poddał”.
Odłączenie i dysfunkcja
Uczestnicy badania opisywali swoje życie rodzinne jako charakteryzujące się
segregacją, która często okazywała się być międzypokoleniowa. Łącznie w całym zestawie
danych znalazło się 76 odniesień do tej kwestii. Została ona podzielona na dwa podtematy,
które zostały wyeksplikowane poniżej.
Odłączenie Wyalienowani dorośli opisywali, to co uważali za odbiegające od normy w ich życiu rodzinnym. Mówiły one o odizolowaniu w dzieciństwie i bardzo ograniczonym i nieregularnym kontaktem z dalszą rodziną. “Cała rodzina jest podzielona, nie mam żadnej normalności, jak w życiu rodzinnym innych ludzi, nie mam nikogo, kto by się ze mną kontaktował.”.
Do niektórych badanych rodzina była wrogo nastawiona lub zerwała z nimi kontakt, a
oni wyrażali smutek i poczucie samotności wynikające z tego braku normalności, szczególnie
odczuwalnego podczas świąt. Inni uczestnicy badania z kolei zerwali wszelkie kontakty z AP,
ponieważ ich związek był zbyt dysfunkcyjny. Niektórzy z uczestników zgłaszali, że są
wyalienowani od swojego rodzeństwa z powodu działań AP. Twierdzili oni, że ich decyzja o
pojednaniu się z TP spowodowała tarcia z rodzeństwem, które postanowiło tego nie robić.
Międzypokoleniowe przenoszenie traumy.
Dorosłe wyalienowane dzieci omawiały także dysfunkcyjne relacje swoich rodziców z
dziadkami lub wspominali, że ich rodzice mogli być także ofiarami przemocy w rodzinie.
Badani wyrażali przekonanie, że ich rodzice nauczyli się swego zachowania.
“…nie była wychowywana przez własną matkę, była wychowywana przez swoją
prababcię i nie wiedziała, że jej własna matka była jej matką, aż do 14 roku życia…”
Dwóch uczestników badań w dorosłym życiu stało się rodzicami alienowanymi (TP).
Dla tych osób, ich wgląd i doświadczenie bycia niegdyś alienowanym dzieckiem pomogły im
zrozumieć odczucia ich dzieci, co było dla nich dodatkowym źródłem cierpienia.
Radzenie sobie i uzdrawianie
Uczestnicy badania odnieśli się również do tego, jak poradzili sobie z alienacją. W
całym zestawie danych znalazło się łącznie 91 odniesień do tej kwestii. Wyodrębnione zostały
cztery podtematy i są one analizowane poniżej.
Radzenie sobie i odporność
Uczestnicy badań opisywali, jak radzili sobie ze swoimi doświadczeniami. Niektórym
z nich ich TP zaoferował wsparcie, lub też rozwinęli więź z inną osobą, która zaczęła pełnić
wobec nich funkcje opiekuńcze i ochronne.
“Kiedy byłem nastolatkiem, wiele razy miałem zamiar się zabić, a w ostatniej chwili
przypominałem sobie, że mój tata mnie kocha… I dzwoniłem do niego w Melbourne, a on był
tylko kochający…”
Próby pojednania
W pewnym momencie ich życia dorosłe wyalienowane dzieci próbowały pojednać się
z ich TP. Większość z tych decyzji była inicjowana przez nich samych, ale niektórzy uczestnicy
badań zostali do tego namówieni przez inne bliskie im osoby. Dla niektórych była to część
procesu uzdrawiania, podczas gdy inni mieli ambiwalentny stosunek do perspektywy
pojednania.
“Kiedy go poznałem, to było tak, jakby nie minęło 25 lat. I tak wiele rzeczy i uczuć,
które miałem, negatywnych uczuć, zniknęło…”.
Proces uzdrawiania
Uczestnicy badań zastanawiali się nad przeszłością, starając się nadać jej sens. Kilku z
nich poszukiwało możliwości terapii. Niektórzy wyrażali nadzieję na poprawę jakości relacji
z rodzicami, podczas gdy inni czuli, że muszą zaakceptować je jako wiecznie rozczarowujące.
Dla kilku uczestników odkrycie, że ich doświadczenie było alienacją rodzicielską, pomogło w
procesie zdrowienia.
“Kiedy byłam starsza, zdecydowałam się na wizytę u terapeuty, który zaczął przywracać
różne sprawy na właściwe miejsca i wprowadzać normalizację… Tak, kiedy zaczynasz zdawać
sobie sprawę, że to, przez co Cię dotknęło było formą przemocy…”
Świadomość alienacji rodzicielskiej
Dorosłe wyalienowane dzieci wyraziły chęć przyczynienia się do podnoszenia wiedzy
o alienacji rodzicielskiej (Parental Alienation, PA). Uczestnicy badania wyrażali żal, że w ich
przypadku nikt nie dokonał interwencji w odpowiednim czasie.
“Myślę, że to naprawdę ważne, aby również inni ludzie, sędziowie etc., wiedzieli, co się
dzieje…”
Dyskusja
Badanie to analizuje doświadczenia życiowe dorosłych dzieci alienacji rodzicielskiej w
celu lepszego zrozumienia natury alienacji rodzicielskiej oraz wpływu, jaki alienacja
rodzicielska wywiera na życie dzieci.
Zachowania alienujące i ich wpływ
W tym badaniu uczestnicy w większości sami z siebie opisywali swoje doświadczenia
jako formę przemocy. Stanowisko to zgodne jest z wynikami wcześniejszych badań (Baker,
2006; Haines et al., 2020; Harman, Hines, & Kruk, 2018) oraz z definicją przemocy wobec
dzieci przedstawioną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO, 2002). W tabeli 2
dokonano podsumowania relacji między definicją znęcania się nad dziećmi sformułowaną
przez WHO a wynikami niniejszego badania.
Wykazano, że znęcanie się nad dzieckiem jest związane z rozwojem systemu
przywiązania dziecka (Muller i in., 2012). Było to widoczne na przykładzie dorosłych
wyalienowanych dzieci. Opieka rodzicielska, której doświadczyli uczestnicy badania, została
opisana przez nich jako nieprzewidywalna, natrętna, odrzucająca, odwracająca role dziecko-
rodzic, lub wywołująca strach i poczucie zaniedbania wszystko to może prowadzić do poczucia
braku bezpieczeństwa w więzi (Bowlby, 1982), a następnie do wielu negatywnych skutków w
późniejszym życiu.
Zdrowie psychiczne
Obecne badanie określiło zdrowie psychiczne jako ważny aspekt doświadczeń
uczestników związanych z alienacją rodzicielską. Ustalenia te są zgodne z poprzednimi
badaniami, w wyniku których stwierdzono obecność problemów ze zdrowiem psychicznym u
dorosłych wyalienowanych dzieci (Baker, 2005, Baker & Verrocchio, 2016, Ben-Ami &
Baker, 2011, Ben-Ami & Baker, 2012, Godbout & Parent, 2012, Johnston, 2003). Podstawy
zdrowia psychicznego są tworzone w dzieciństwie poprzez jakość interakcji pomiędzy
dzieckiem a jego opiekunem (Ainsworth, 1989). Przemocowe rodzicielstwo wywołuje u
dziecka chroniczne pobudzenie. (Lyons-Ruth i in., 2004). W związku z tym, jak widać w
obecnym badaniu, u dzieci rozwijają się strategie radzenia sobie, które zwiększają ich
dyskomfort, takie jak wzmożone rozpamiętywanie, unikanie i tłumienie (Aldao i in., 2010),
Zgodnie z sugestiami Ben-Ami i Bakera (2012) i z tym co pokazuje niniejsze badanie,
próby rodziców alienujących (AP) przekonania swojego dziecka, że drugi rodzic (TP) ich nie
kocha, powodują, że dziecko wierzy, że zostało odrzucone i nie zasługuje na miłość.
Psychologiczna ingerencja i manipulacja dokonywana przez AP może prowadzić do
rozwoju wysoce krytycznej autorefleksji u dziecka i poczucia, że może być doceniane tylko
za to, co może dać innej osobie (Baker, 2005; Ben-Ami & Baker, 2012; Soenens i in., 2005).
Zgodnie z ideą, że przemoc emocjonalna ma negatywny, kaskadowy wpływ na zdrowie
psychiczne dorosłych wyalienowanych dzieci, nie jest zaskakuje fakt, że doświadczanie PA
jest także związane z posiadaniem problematycznych relacji przez całe późniejsze życie. (Groh
i in., 2017; Riggs, 2010).
Trudności w relacjach
W obecnym badaniu zidentyfikowano poważne trudności w relacjach przyjacielskich i
partnerskich jako ważny element doświadczenia uczestników. Wyniki te są zgodne z wynikami
poprzednich badań (Baker, 2005, 2006, 2007; Baker & Ben-Ami, 2011; Baker & Chambers,
2011). Wyniki licznych badań łączyły brak bezpiecznej więzi w dzieciństwie z późniejszymi
problemami w relacjach (Simpson & Rholes, 2017). Dorosłe dzieci alienacji rodzicielskiej
opisywały w tym badaniu trudności z zaufaniem do innych oraz obawę przed porzuceniem.
Takie trudności są pochodną braku bezpiecznej więzi a ich przyczyny można prześledzić
wstecz do sposobu wychowania, które osoby te otrzymały.
Nauka i rozwój
Uczestnicy tego badania sygnalizowali również niezadowolenie z poziomu swoich
osiągnięć edukacyjnych i zawodowych, przypisując to takim czynnikom, jak pogorszenie się
stanu zdrowia psychicznego. Ustalenie to jest zgodne z badaniami wykazującymi, że przemoc
i zaniedbywanie w dzieciństwie skutkują niskim stopniem adaptacji szkolnej i osiągnięć
edukacyjnych (Gilbert i in., 2009; Currie & Spatz Widom, 2010). Rozwój autonomii i
samowystarczalności jest niezbędny do budowania poczucia kompetencji jednostki w świecie
oraz jej zdolności do wyznaczania i osiągania celów. Dzieci pochłonięte rodzicielskim
natręctwem i wrogością mają ograniczoną zdolność do swobodnego zajmowania się swoim
otoczeniem i oddawania się satysfakcjonującym zajęciom (Bowlby, 2012; Moss & St-Laurent,
2001). Jak wynika z ustaleń, AP zazwyczaj unieważniają potrzebę autonomii i
samostanowienia swojego dziecka poprzez stawianie na pierwszym miejscu swoich planów.
AP utrudniają normalny rozwój granic interpersonalnych, przechodząc między parentyfikacją
udorośleniem i infantylizacją (Garber, 2011). Większość młodych ludzi poddawanych
parentyfikacji i udorośleniu doświadcza wyższego poziomu stresu z powodu zwiększonej
odpowiedzialności, co naraża ich na ryzyko słabych osiągnięć edukacyjnych i zawodowych.
Infantylizowane alienowane dzieci są z kolei utrzymywane w długotrwałym stanie zależności
(Burton, 2007; Garber, 2011). Naturalne procesy kształtowania się tożsamości są zagrożone,
gdy młodzi ludzie są parentyfikowani, udorośleni lub infantylizowani.
Żal i strata
Żal został uznany za ważną cechę charakterystyczną doświadczeń uczestników
niniejszego badania. Wyalienowane dzieci tracą żywą bliską osobę, TP, do której są
przywiązane. Tracą też dzieciństwo (Clawar & Rivlin, 2013). Konfrontowane są z tą utratą w
okresie alienacji i w dorosłości, gdy kamienie milowe dorosłego życia służą często jako
wyzwalacze żalu. Dodatkowo, stają w obliczu potencjalnej utraty AP, jeśli się im
przeciwstawią (Clawar & Rivlin, 2013). Żal opisywany przez uczestników okazuje się być
żalem utajonym. Ich gniew, smutek, rozpacz i frustracja w stosunku do rodziny, z której
pochodzą, pozostają społecznie nierozpoznane. Muszą sami poradzić sobie z utratą TP,
ponieważ AP daje im do zrozumienia, że miłość i tęsknota za TP jest nie do przyjęcia (Ben-
Ami & Baker, 2012).
Rozłączenie, dysfunkcja, radzenie sobie i uzdrawianie
Dorosłe dzieci alienacji opisały swoje rodziny jako rozdzielone i dysfunkcjonalne. PA
wydaje się wpływać na więzi rodzinne na każdym poziomie, włączając w to dziadków,
rodzeństwo i dzieci wyalienowanych dorosłych dzieci, co potwierdza badania Bakera (2005,
2007). Alienacja rodzicielska wydaje się być przekazywana międzypokoleniowo, podobnie jak
przemoc w rodzinie (Haines et al., 2020; Harman, Hines, & Kruk, 2018).
Uzdrowienie z alienacji i jej następstw wydaje się być przedsięwzięciem na całe życie,
a uczestnicy badania różnili się pod względem tego jak postrzegali swoją zdolności do
uzdrowienia. Jednak mimo tych trudności, wiele wyalienowanych dorosłych dzieci opisało, że
pomimo dziecięcych doświadczeń są dumne ze swoich życiowych osiągnięć. Zrozumienie
alienacji rodzicielskiej wydawało się ważnym aspektem uzdrawiania. Częścią tego procesu
leczniczego były również próby pojednania z utraconym rodzicem.
Implikacje badawcze
Z wyników tego badania wynika, że PA należy uznać za formę znęcania się nad
dziećmi, a jako taką – za kwestię ochrony dzieci. Jak stwierdzili Poustie i in. (2018) oraz
Templer i in. (2017), niepodejmowanie żadnych działań może pogłębić alienację. Niniejsze
badanie dostarcza pewnych dowodów na to, że tak rzeczywiście jest. Ważne jest, aby osoby
zawodowo zajmujące się ochroną zdrowia psychicznego posiadały odpowiednią wiedzę na
temat PA i jego wpływu, aby móc skutecznie pracować z osobami nią dotkniętymi. Odpowiednie elementy terapii dla dorosłych wyalienowanych dzieci mogą się różnić w
zależności od specyficznej sytuacji każdego z nich, jednak wydaje się, że obawy związane z
przywiązywaniem się stanowią u wszystkich dotkniętych PA kluczowy obszar problemu.
Podejście terapeutyczne pracujące nad regulacją emocji również prawdopodobnie byłoby
korzystne (Templer i in., 2017).
Ograniczenia badań i przyszłe kierunki rozwoju.
Ograniczeniem analizy jakościowej jest to, że opiera się ona na wiarygodności narracji
danej osoby jako prawdziwej i dokładnej relacji. Mając to na uwadze, bogactwo uzyskanych
danych jest cenne i niełatwe do uzyskania (jeśli w ogóle) za pomocą innych środków. Chociaż
grupa próbna składała się z osób pochodzących z różnych krajów, wszystkie one były krajami
rozwiniętymi. Ponadto, badanie to miało niewielką liczebność grupy próbnej, co dodatkowo
ogranicza jego uogólnienie. Wreszcie, podobnie jak w przypadku wszystkich badań
jakościowych, uprzedzenia samych badaczy (obejmujące ich własne doświadczenia i
subiektywny światopogląd) są w pewnym stopniu obecne pomimo prób ich zneutralizowania
poprzez zastosowanie podejścia indukcyjnego (Hansen, 2006). Ogólnie rzecz biorąc, ustalenia
te stanowią uzasadnienie dla rozwoju przyszłych badań w tej dziedzinie w celu wprowadzenia
zmian w życiu osób dotkniętych alienacją. W celu stworzenia solidnych dowodów w tej
dziedzinie, podejmowane w przyszłości badania powinny dążyć do jak największego stopnia
generalizacji. Potrzebne są podjęte na dużą skalę badania na temat rozpowszechnienia alienacji
rodzicielskiej i jej skutków.
Podsumowując zacytujemy słowa jednego z dorosłych wyalienowanych dzieci: “Nie
chcę, aby inne rodziny były rozdzierane na strzępy. Chcę, aby ludzie znaleźli sposób na powrót
do siebie…”
Podziękowania
Pragniemy wyrazić uznanie dla Fundacji Eeny Meeny Miney Mo za wsparcie
niniejszych badań. Jesteśmy również wdzięczni wszystkim dorosłym wyalienowanym
dzieciom, które dobrowolnie wzięły udział w tych badaniach i które chciały przyczynić się do
pracy badawczej nad alienacją rodzicielską.
Oświadczenie
Z badaniem tym nie były powiązane żadne źródła finansowania ani związane z nimi
interesy finansowe. Nie ma tu żadnego innego konfliktu interesów.
Bibliografia
Ainsworth, M. S. (1989). Attachments beyond infancy. The American Psychologist,
44(4), 709–716. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.4.709
Aldao, A., Nolen-Hoeksema, S., & Schweizer, S. (2010). Emotion-regulation strategies
across psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 30(2), 217–237.
https://doi.org/10.1016/j.cpr.2009.11.004
Amato, P., Loomis, L., & Booth, A. (1995). Parental divorce, parental marital conflict,
and offspring wellbeing during early adulthood. Social Forces, 73(3), 895–916. https://doi.org/
10.2307/2580551
Baker, A. J. L. (2005). The long-term effects of parental alienation on adult children: A
qualitative research study. The American Journal of Family Therapy, 33, 289–302. https://
doi.org/10.1080/01926180590962129
Baker, A. J. L. (2006). Patterns of Parental Alienation Syndrome: A qualitative study
of adults who were alienated from a parent as a child. The American Journal of Family
Therapy, 34, 63–78. https://doi.org/10.1080/01926180500301444
Baker, A. J., & Andre, K. (2008). Working with alienated children & their targeted
parents: Suggestions for sound practices for mental health professionals. Annals of the
American Psychotherapy Association, 11(2), 10–18.
Baker, A. J., & Ben-Ami, N. (2011). To turn a child against a parent is to turn a child
against himself: The direct and indirect effects of exposure to parental alienation strat- egies
on self-esteem and well-being. Journal of Divorce & Remarriage, 52(7), 472–489.
https://doi.org/10.1080/10502556.2011.609424
Baker, A. J. L., & Chambers, J. (2011). Adult recall of childhood exposure to parental
con- flict: Unpacking the black box of parental alienation. Journal of Divorce & Remarriage,
52(1), 55–76. https://doi.org/10.1080/10502556.2011.534396
Baker, A. J. L., & Verrocchio, M. C. (2016). Exposure to parental alienation and
subsequent anxiety and depression in Italian adults. The American Journal of Family Therapy,
44(5), 255–271. https://doi.org/10.1080/01926187.2016.1230480
Ben-Ami, N., & Baker, A. J. (2012). The long-term correlates of childhood exposure to
par- ental alienation on adult self-sufficiency and well-being. The American Journal of Family
Therapy, 40(2), 169–183. https://doi.org/10.1080/01926187.2011.601206
Blank, G. J., & Ney, T. (2006). The (de)construction of conflict in divorce litigation: A
dis- cursive critique of “Parental Alienation Syndrome” and “The Alienated Child. Family
Court Review, 44(1), 135–148. https://doi.org/10.1111/j.1744-1617.2006.00072.x
Boss, P. (2007). Ambiguous loss theory: Challenges for scholars and practitioners.
Family Relations, 56(2), 105–111. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2007.00444.x
Bowlby, J. (1982). Attachment and loss: Retrospect and prospect. The American
Journal of Orthopsychiatry, 52(4), 664–678. https://doi.org/10.1111/j.1939-
0025.1982.tb01456.x
Bowlby, J. (2012). A secure base. Routledge.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative
Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
Bruce, E., & Schultz, C. (2002). Non-finite loss and challenges to communication
between parents and professionals. British Journal of Special Education, 29(1), 9–13.
https://doi. org/10.1111/1467-8527.00231
Burton, L. (2007). Childhood adultification in economically disadvantaged families: A
con- ceptual model. Family Relations, 56(4), 329–345. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.
2007.00463.x
Campbell, T. W. (2005). Why doesn’t parental alienation occur more frequently? The
sig- nificance of role discrimination. The American Journal of Family Therapy, 33(5), 365–
377. https://doi.org/10.1080/01926180500274567
Clawar, S. S., & Rivlin, B. V. (2013). Children held hostage: Identifying brainwashed
children, presenting a case, and crafting solutions (2nd ed.). American Bar Association
Publishing.
Currie, J., & Spatz Widom, C. (2010). Long-term consequences of child abuse and
neglect on adult economic well-being. Child Maltreatment, 15(2), 111–120. https://doi.org/10.
1177/1077559509355316
Epstein, N. B., Bishop, D. S., & Levin, S. (1978). The McMaster model of family
function- ing. Journal of Marital and Family Therapy, 4(4), 19–31.
https://doi.org/10.1111/j.1752- 0606.1978.tb00537.x
Fidler, B. J., & Bala, N. (2010). Children resisting postseparation contact with a parent:
Concepts, controversies, and conundrums. Family Court Review, 48(1), 10–47. https://
doi.org/10.1111/j.1744-1617.2009.01287.x
Gilbert, R., Widom, C. S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E., & Janson, S. (2009).
Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. The Lancet,
373(9657), 68–81. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)61706-7
Godbout, E., & Parent, C. (2012). The life paths and lived experiences of adults who
have experienced parental alienation: A retrospective study. Journal of Divorce & Remarriage,
53(1), 34–54. https://doi.org/10.1080/10502556.2012.635967
Groh, A. M., Fearon, R. P., van IJzendoorn, M. H., Bakermans-Kranenburg, M. J., &
Roisman, G. I. (2017). Attachment in the early life course: Meta-analytic evidence for its role
in socioemotional development. Child Development Perspectives, 11(1), 70–76.
https://doi.org/10.1111/cdep.12213
Hansen, E. (2006). Successful qualitative health research: A practical introduction.
Allen & Unwin.
Haines, J., Matthewson, M. L., & Turnbull, M. (2020). Understanding and managing
paren- tal alienation: A guide to assessment and intervention. Routledge.
Harman, J. J., Kruk, E., & Hines, D. A. (2018). Parental alienating behaviors: An
unacknowledged form of family violence. Psychological Bulletin, 144(12), 1275–1299.
https://doi.org/10.1037/bul0000175
Johnston, J. R. (1994). High conflict divorce. The Future of Children, 4(1), 165–182.
https:// doi.org/10.2307/1602483
Johnston, J. R. (2003). Parental alignments and rejection: An empirical study of
alienation in children of divorce. Journal of the American Academy of Psychiatry and the
Law Online, 31(2), 158–170.
Kelly, J. B., & Johnston, J. R. (2005). The alienated child: A reformulation of parental
alien- ation syndrome. Family Court Review, 39(3), 249–266. https://doi.org/10.1111/j.174-
1617. 2001.tb00609.x
Lyons-Ruth, K., Melnick, S., Bronfman, E., Sherry, S., & Llanas, L. (2004). Hostile-
helpless relational models and disorganized attachment patterns between parents and their
young children: Review of research and implications for clinical work. Attachment Issues in
Psychopathology and Intervention, 65–94.
Mone, J., & Biringen, Z. (2006). Perceived parent-child alienation. Journal of Divorce
& Remarriage, 45(3-4), 131–156. https://doi.org/10.1300/J087v45n03_07
Moss, E., & St-Laurent, D. (2001). Attachment at school age and academic
performance.
Developmental Psychology, 37(6), 863–874. https://doi.org/10.1037/0012-
1649.37.6.863 Muller, R. T., Thornback, K., & Bedi, R. (2012). Attachment as a mediator
between child-
hood maltreatment and adult symptomatology. Journal of Family Violence, 27(3), 243–
255. https://doi.org/10.1007/s10896-012-9417-5
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. SAGE
Publications, Inc. Poustie, C., Matthewson, M., & Balmer, S. (2018). The forgotten parent: The
targeted par- ent perspective of parental alienation. Journal of Family Issues, 39(12), 3298–
3323.
https://doi.org/10.1177/0192513X18777867
Riggs, S. A. (2010). Childhood emotional abuse and the attachment system across the
life cycle: What theory and research tell us. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma,
19(1), 5–51. https://doi.org/10.1080/10926770903475968
Simpson, J. A., & Rholes, W. S. (2017). Adult attachment, stress, and romantic
relationships.
Current Opinion in Psychology, 13, 19–24.
https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2016.04.006 Soenens, B., Vansteenkiste, M., Luyten, P.,
Duriez, B., & Goossens, L. (2005). Maladaptive
perfectionistic self-representations: The mediational link between psychological
control and adjustment. Personality and Individual Differences, 38(2), 487–498.
https://doi.org/ 10.1016/j.paid.2004.05.008
Templer, K., Matthewson, M., Haines, J., & Cox, G. (2017). Recommendations for best
practice in response to parental alienation: Findings from a systematic review. Journal of
Family Therapy, 39(1), 103–122. https://doi.org/10.1111/1467-6427.12137
Warshak, R. A. (2001). Current controversies regarding parental alienation syndrome.
American Journal of Forensic Psychology, 19(3), 29–60.
Warshak, R. A. (2015). Ten parental alienation fallacies that compromise decisions in
court and in therapy. Professional Psychology: Research and Practice, 46(4), 235–249. https://
doi.org/10.1037/pro000031
Autor: The Not-Forgotten Child: Alienated Adult Children’s Experience of Parental
Alienation
Caitlin Bentley and Mandy Matthewson
Schol fPsycholgical Siencs, Universty ofTasmnia, Hobart, Tasmnia, Australi
grafika: pixabay
