Alienacja rodzicielska – forma przemocy, która niszczy psychikę dziecka

Dziecko potrzebuje obojga rodziców. Choć prawda ta jest obecnie lepiej znana niż kiedykolwiek wcześniej, sami rodzice często fundują swoim dzieciom emocjonalne traumy – poprzez utrudnianie im kontaktu z drugim rodzicem. Czym jest alienacja rodzicielska i jak wpływa na rozwój dziecka? Czym różni się od zespołu alienacji rodzicielskiej? Okazuje się, iż problem ten wymaga zmiany świadomości i mentalności nie tylko społeczeństwa, ale też sądów i instytucji, do których może zwrócić się poszkodowany rodzic.

Czym jest alienacja rodzicielska?

W 2006 roku dzień 25 kwietnia ustanowiono Dniem Świadomości Alienacji Rodzicielskiej. Niestety, choć ze zjawiskiem tym od lat walczą prawnicy i różne organizacje, problem ten wzrasta proporcjonalnie do liczby rozwodów.

Alienacja rodzicielska to forma przemocy emocjonalnej, stosowana wobec dziecka przez jednego z rodziców. Polega ona na świadomym lub nieświadomym utrudnianiu dziecku kontaktu z drugim rodzicem i przedstawianiu go w najgorszym świetle. Zachowania te prowadzą do zaburzeń w relacji pomiędzy dzieckiem a drugim rodzicem. Alienacja rodzicielska przybiera różne formy – od fizycznego ograniczania kontaktów, przez manipulację emocjami (strachem, lękiem), postawami i przekonaniami, aż po szantaż emocjonalny, a nawet porwania.

Statystycznie co 3. małżeństwo w Polsce kończy się rozwodem. Ponad połowa par w chwili rozstania ma już co najmniej jedno dziecko. Warto przy tym podkreślić, iż alienatorem nie zawsze jest główny opiekun dziecka. Może to być też rodzic, któremu sąd nie przyznał prawa do opieki lub nawet osoba trzecia – babcia, inni członkowie rodziny, nowy partner itp. W takim wypadku alienacja najczęściej przybiera formę manipulowania dzieckiem. Temat ten jest bardzo szeroki z punktu widzenia psychologicznego i obejmuje szereg zachowań, które bardzo negatywnie odbijają się na rozwoju i psychice dziecka.

W Polsce niechlubny prym w rodzicielskiej alienacji wiodą matki. To one utrudniają swoim dzieciom kontakt z ojcem, z którym są po rozwodzie lub w separacji. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż to właśnie matkom sądy częściej przyznają prawo do opieki nad dzieckiem. W grę wchodzi też pokutująca w społeczeństwie opinia, iż dzieci zawsze potrzebują kontaktu z matką, natomiast z ojcem – już niekoniecznie. To opinia fałszywa i krzywdząca zarówno dla ojców, jak i dla pozbawionych z nimi kontaktów dzieci. W przypadku ojców-alienatorów przemoc częściej przybiera formę deprecjonowania matki w oczach dziecka, przekazywania kłamstw na jej temat czy m.in. obwinianie właśnie jej o rozpad związku. Zdarza się, iż ojciec manipuluje dzieckiem i matką, uzależniając zapłatę alimentów od zrealizowania przez nią różnych żądań.

Jak alienacja rodzicielska zaburza rozwój dziecka?

Dzieci doświadczające przemocy w formie izolacji od jednego z rodziców mogą wykazywać syndrom PAS (parental alienation syndrome) – zespół alienacji rodzicielskiej.

W ostatnich latach w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) znalazły się dwie nowe jednostki chorobowe:

• 0 Caregiver-child relationship problem (Problem relacji opiekun-dziecko)
• 1 Loss of love relationship in childhood (Utrata związku miłosnego w dzieciństwie).

Skutkiem alienacji rodzicielskiej są poważne zaburzenia zdrowotne, rozwojowe, emocjonalne i behawioralne u dziecka. Wśród długotrwałych skutków zaburzeń w relacji z rodzicem można wymienić:

• Utratę zdolności do dawania i przyjmowania miłości od rodziców
• Problemy psychosomatyczne
• Trudności ze snem i jedzeniem
• Konfliktowy stosunek do autorytetów
• Problemy z panowaniem nad gniewem i wrogością
• Niskie poczucie własnej wartości
• Nadmierną zależność
• Problemy z budowaniem związków intymnych
• Brak zaufania
• Depresję
• Alienację społeczną
• Skłonność do uzależnień
• Stany lękowe
• Tendencje samobójcze

Dziecko będące ofiarą alienacji rodzicielskiej cierpi – nawet jeśli tego nie widać. Ten poważny problem wymaga zarówno interwencji prawa rodzinnego, jak i terapii. W takiej patologicznej sytuacji każdy z członków rodziny powinien skorzystać z pomocy psychologa. Jednak to właśnie dziecko jest tym, na którego ta forma przemocy oddziałuje najbardziej – nie tylko wywołuje głębokie rany emocjonalne, ale też w istotny sposób zaburza jego rozwój.

Czy problem alienacji rodzicielskiej da się rozwiązać?

W polskim prawie istnieją rozwiązania, które można zastosować w przypadku przemocy przybierającej formę alienacji rodzicielskiej. Art. 598¹⁵ Kodeksu postępowania cywilnego uprawnia sąd do nałożenia sankcji pieniężnej za naruszenie obowiązków w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Do przypadkach tych można by również zastosować art. 207 Kodeksu karnego, zgodnie z którym za psychiczne znęcanie się nad osobą najbliższą grozi nawet do 5 lat więzienia.

Choć polskie prawo mogłoby lepiej zabezpieczać dobro dziecka i rodzica doświadczających alienacji rodzicielskiej, to nie w przepisach tkwi główny problem. To mentalność i brak świadomości społecznej powodują, że odsuniętemu rodzicowi tak trudno walczyć o swoje prawa. Na szczęście dzięki działalności różnych stowarzyszeń i prowadzonym przez nie kampaniom problem alienacji rodzicielskiej jest coraz lepiej rozpoznawalny.

Obecnie coraz więcej par decyduje się na opiekę naprzemienną. To dobre rozwiązanie, pod warunkiem, że jest uczciwie realizowane przez każdą ze stron. Zarówno dążenie do porozumienia, jak i interwencja psychologiczna (np. wyznaczona przez sąd) mogą pomóc dominującemu rodzicowi zrozumieć, iż wzajemny szacunek i zgoda są dla rozwoju dziecka znacznie korzystniejsze i bardziej komfortowe niż nieustający konflikt.

 

 

Źródło:

https://plodnosc.pl/alienacja-rodzicielska-forma-przemocy-ktora-niszczy-psychike-dziecka/
https://www.who.int/classifications/classification-of-diseases
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=742
Rybicki D. J. Parental Alienation And Enmeshment Issues In Child Custody Cases. http://www.fact.on.ca/Info/pas/rybick00.htm
Kruk E. The Impact of Parental Alienation on Children [w:] „Psychology Today” 2013 (April 25). http://www.psychologytoday.com/blog/co-parenting-after-divorce/201304/the-impact-parental-alienation-children
http://orka.sejm.gov.pl/opinie8.nsf/nazwa/PET_20170601_d28/$file/PET_20170601_d28.pdf
https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/alienacja-rodzicielska-to-trauma-dla-dziecka-opinia-prawnika,498059.html
https://www.arslege.pl/sankcja-pieniezna-za-naruszenie-obowiazkow-w-przedmiocie-kontaktow-z-dzieckiem/k14/a50511/
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-karny-16798683/art-207

Grafika: Pixabay