Skip to content 
Alienacja rodzicielska to sytuacja, w której dochodzi do zaburzeń w relacji pomiędzy dzieckiem a jednym z rodziców na skutek świadomych lub nieświadomych postaw i zachowań drugiego z nich. Działania takie uznaje się za formę przemocy emocjonalnej.
Oczywiście staramy się dojść do pewnych ważnych kwestii wychowawczych na drodze porozumienia. Gabinety psychologiczne mówiąc kolokwialnie aż pękają w szwach od pracy z rodzicami w sytuacji okołorozwodowej i porozwodowej gdzie opieką nad dzieckiem staje się obszarem kluczowym do wypracowania. Co jeśli jednak do takiego porozumienia nie dojdzie w ramach pracy terapeutycznej? Co jeśli dziecko staje się narzędziem w rękach jednego z rodziców w celu ukarania tego drugiego? Wtedy pozostaję nam już liczyć na Polskie prawo. A temu niestety pojęcie alienacji rodzicielskiej nie jest dobrze znane. Brak legalnej definicji zjawiska, nieznajomości zagadnienia i jego negatywnych konsekwencji dla rozwoju dziecka powoduje, że rodzice alienowani od dziecka nie mają skutecznych instrumentów do walki z rodzicem-alienatorem. W sądowej praktyce w dalszym ciągu zbyt często mówi się „konflikcie rodzicielskim” lub „konflikcie w rodzinie”, sugerując, że za ten stan rzeczy odpowiedzialni są w równym stopniu oboje rodzice. Skutek jest taki, że problem niejednokrotnie trwa latami a ofiarami takiej sytuacji są przede wszystkim dzieci.
W tym miejscu należy zastanowić się więc, jakie kroki prawne może podjąć alienowany od dziecka rodzic? Otóż w pierwszej kolejności musi uregulować kontakty z dzieckiem. Jeżeli rodzice nie są w stanie porozumieć się w tej sprawie nie pozostaje im nic innego jak zwrócić się o pomoc do mediatora rodzinnego lub skierować wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem do sądu. Składając wniosek do sądu rodzinnego warto zadbać o zabezpieczenie kontaktów na czas toczącego się postępowania. Uzyskanie wyroku (przy rozwodzie) lub postanowienia regulującego kontakty nie koniecznie oznacza zażegnanie problemu alienacji. Bardzo często pacjenci dalej uskarżą się na to, że orzeczenie sądu nie jest przez rodzica-alienatora respektowane.
Co wówczas zrobić?
Rozwiązaniem jest tzw. egzekucja kontaktów, czyli sądowne dochodzenie realizacji orzeczenia sądu dotyczącego kontaktów rodzica z dzieckiem. Niestety procedura jest długa i także nie daje gwarancji, że rodzic, który utrudnia kontakty zacznie respektować orzeczenie. W pierwszym etapie należy wystąpić do sądu o zagrożenie rodzicowi-alienatorowi karą finansową za każdy przypadek naruszenia orzeczenia sądu. W drugim etapie sąd wymierza karę. Jej wysokość uzależniona jest od ilości naruszeń (stosuje się tu prosty wzór: kwota wskazana przez sąd w pierwszym etapie przemnożona przez ilość incydentów).
Kara finansowa – co do zasady – mobilizuje rodzica, który utrudnia kontakty. Jednakże bywa, że rodzic-alienator unika zapłaty zasądzonej przez sąd kary finansowej. Wówczas – jak w każdej sprawie o zapłatę – należy skierować sprawę do komornika. W tym celu trzeba zadbać o nadanie postanowieniu tzw. klauzuli wykonalności a następnie skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji. Zdarzają się też takie sytuacje, w których rodzic utrudniający kontakty „liczy się” z wydatkiem w postaci kary finansowej i w dalszym ciągu łamie orzeczenie sądu.
Co zrobić wówczas?
Tu sprawa się komplikuje. Możemy wałczyć o ograniczenie rodzicowi-alienatorowi władzy rodzicielskiej. Na jakiej podstawie? Jak wynika z treści art. 111 § 1 KRO jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Uporczywe utrudnianie drugiemu rodzicowi kontaktów z dzieckiem oraz buntowanie dziecka przeciwko rodzicowi niewątpliwie stanowi nadużycie władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska mogłaby zostać ograniczona np. poprzez dozór kuratora bądź poprzez obowiązek podjęcia terapii, mającej na celu uświadomienie rodzicowi, który utrudnia kontakty, że dzieje się to z ogromną krzywdą dla dziecka. Pozostaje nam jeszcze ustalić czy jeśli powyższe działania nie przynoszą skutków to czy rodzica-alienatora można podjąć jakieś kroki karne?
Alienacja rodzicielska nosi znamiona w ocenie specjalistycznej przemocy psychicznej. Można byłoby zatem rozważyć złożenie wobec takiego rodzica zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa stypizowanego w art. 207 § 1 Kodeksu karnego.
Aby zwiększyć świadomość społeczną od sześciu lat 25 kwietnia obchodzimy w Polsce Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej.
W mojej ocenie całemu społeczeństwu – sprawcom i ofiarom rodzicielskiej alienacji, prawnikom, psychologom, sędziom, kuratorom, osobom wykonującym badania do celów sądowych – potrzebna jest solidna edukacja. Miejmy nadzieję, że z alienacją rodzicielską będzie podobnie jak z przemocą domową, o której kilka lat temu też niewiele się mówiło a dziś jest powszechnie napiętnowanym zjawiskiem!
autor: Stefania Rudnik
Psycholog/psychoterapeuta
grafika: pixabay
