Skip to content 
Osoba zaufania
Każdy człowiek dla swojego własnego dobra powinien znać i zadbać o swoje prawa, w szczególności dotyczy to sytuacji kiedy udajemy się do sądu, gdzie znajomość prawa jest szczególnie istotna. Udając się do sądu zakładamy, że sąd i sędziowie są bezstronni, fachowi i wydadzą sprawiedliwy osąd. Jest to założenie z gruntu błędne. Udając się do sądu w pojedynkę nie wiemy na jakiego sędziego trafimy, nie wiemy czy zna się on na prowadzeniu danych spraw, a jeżeli wydaje mu się, że się zna, nie wiemy czy sędzia nie ma wypaczonego poglądu. Nie wiemy czy sędzia właściwie zbada sprawę, czy poruszone zostaną wszystkie istotne dla sprawy kwestie i czy wszystkie istotne zeznania zostaną prawidłowo zaprotokołowane. Nie wiemy nawet czy sędzia będzie działał w interesie którejś ze stron czy interesie jakiejś instytucji pozornie nie mającej związku ze sprawą np.: komornika, prawnika strony przeciwnej, instytucji opiekuńczej, kuratora, OZZS.
Nasze prawa
Udając się do sądu mamy prawo aby na sali rozpraw uczestniczyła publiczność, a jeżeli sprawa odbywa się przy drzwiach zamkniętych (co dotyczy spraw rodzinnych, rozwodowych, dotyczących małoletnich dzieci lub z jakiegoś innego powodu utajnionych) mamy prawo do obecności dwóch wskazanych przez nas osób, ponadto w pewnych sprawach możliwy jest udział organizacji społecznych.
Osoba zaufania i osoba wskazana.
W sprawach cywilnych mamy prawo aby na sali rozpraw przebywały “osoby zaufania” a w sprawach karnych “osoby wskazane” po dwie dla każdej ze stron. Reguluje to odpowiednio art 154 kpc i art. 361 kpk.
Art. 154. kpc
§ 1. Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych mogą być obecni na sali: strony, interwenienci uboczni, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony.
§ 2. Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie.
Art. 361. kpk
§ 1. W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli zachodzi obawa ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajności “tajne” lub “ściśle tajne”.
§ 3. W razie wyłączenia jawności przewodniczący może zezwolić poszczególnym osobom na obecność na rozprawie.
Kto może być osobą zaufania ?
Osobą zaufania (osobą wskazaną) może być każda osoba pełnoletnia, które nie jest i nie będzie świadkiem w sprawie. Zadaniem osoby zaufania jest robienie notatek i nieprzeszkadzanie w rozprawie.
Rola osoby zaufania
Jeżeli na sali jest wyznaczone miejsce, Sąd poleca aby osoba zaufania usiadła na miejscu dla publiczności. Osoba zaufania nie może brać czynnego udziału w sprawie, nie może składać wniosków, zadawać pytań, nie może się odzywać. Zadaniem osoby zaufania jest czuwanie nad prawidłowością przebiegu rozprawy i może złożyć oświadczenie pod wnioskiem o sprostowanie protokołu składanym przez stronę bądź jej pełnomocnika, oświadczając że przebieg rozprawy był taki jak we wniosku o sprostowanie. W trakcie rozprawy osoba zaufania powinna notować możliwie wszystkie wypowiedzi zarówno sądu jak i stron. Wielokrotnie zdarzało się, że sędzia dopiero gdy zauważył, że osoba zaufania prowadzi notatki zaczynał dyktować do protokołu. Jeżeli sędzia uchyli pytanie powinno ono zostać zaprotokołowane, jeżeli sędzia przerwie wypowiedź osoby przesłuchiwanej, osoba zaufania powinna to zanotować.
Uczestnik postępowania również powinien cały czas prowadzić notatki, w celu przygotowania pytań do świadka i w celu złożenia oświadczenia w związku z nieprawą podawaną przez stronę przeciwną bądź świadka, po zakończeniu składania przez niego zeznań !!!
Jak zgłosić osobę zaufania/wskazaną ?
Wniosek formalny o udział w sprawie osoby zaufania/wskazanej można przygotować na piśmie, lub złożyć ustnie na na rozprawie. Wniosek ten może być następującej treści:
Wniosek formalny
Wnoszę o podanie do protokołu, że na rozprawie będzie obecna moja osoba zaufania (osoba wskazana) imię i nazwisko na podstawie art 154 kpc (361 kpk).
W praktyce, wchodząc na sale rozpraw razem z osobą zaufania, gdy sąd sprawdzi obecność i zapyta kim jest obecna na sali osoba, strona powinna powiedzieć “to jest moja osoba zaufania”. Tu warto pamiętać numer artykułu aby sędzia miał pojęcie o co chodzi.
W mojej praktyce spotkałem się z przypadkiem, gdy sędzia Sądu Okręgowego w Gdańsku po złożeniu wniosku podyktowała protokolantce do protokołu, że na sali będzie “osoba godna zaufania” następnie otworzyła kodeks postępowania cywilnego, przeczytała stosowny artykuł i kazała protokolantce usunąć słowo “godna”. W innym przypadku w Sądzie Rejonowym w Ełku sędzia powiadomiony o obecności na rozprawie osoby zaufania otworzył kodeks, przeczytał sobie art 154 kpc, następnie zganił stronę, że takie wnioski trzeba składać wcześniej, zarządził przerwę i poszedł spytać innych sędziów co z tym faktem zrobić, wrócił na salę rozpraw i powiedział, że w ciągu 15 lat pracy nie spotkał się z czymś takim. Następnie wypytał strony czy nie mają urządzeń rejestrujących dźwięk, i przez całą rozprawę był powściągliwy w słowach jakby bał się odezwać.
Spotkałem się również z przypadkiem, że sędzia w sprawie, która odbywała się przy drzwiach otwartych miał wątpliwość czy może być obecna osoba zaufania/wskazana skoro rozprawa jest jawna i pytał “dlaczego Pan komplikuje sprawę”. Skoro osoba zaufania może być obecna na rozprawie niejawnej to tym bardziej może być obecna na rozprawie jawnej, różnica jest taka, że publiczność występuje anonimowo, a nazwiska osób zaufania są wpisywane do protokołu, co może okazać się istotne w przypadku wniosku o sprostowanie protokołu. Osoba zaufania musi posiadać przy sobie dokument tożsamości.
Osoba zaufania jest gwarantem, że wszystkie strony postępowania dostaną równe szanse, będą wysłuchane z równą uwagą, sąd zachowa powagę i nie będzie agresywny w stosunku do żadnej ze stron. W razie konieczności oświadczenie osoby zaufania może zostać użyte jako załącznik do wniosku o sprostowanie protokołu. Warto gdy osoba zaufania ma doświadczenie sądowe, należy do jakiegoś stowarzyszenia lub fundacji. W Polsce działa Fundacja Courtwatch, której członkowie (często są to studenci prawa) prowadzą obserwacje w sądach i składają sprawozdania odczytywane na corocznej konferencji. Można również zgłosić rozprawę na powiązanej z fundacją courtwatch stronie Wokanda Obywatelska i w ten sposób zapewnić sobie obecność publiczności.
Efekty
W wyniku wzrostu aktywności działalności stowarzyszeń ojcowskich na portalach społecznościowych np. (FB) i poprzez maile o naszych prawach oraz o terminach rozpraw, zauważyliśmy, że coraz częściej poszukiwane i zapraszane są osoby zaufania na rozprawy. Zauważyliśmy także wzrost poziomu wyedukowania sędziów w tej kwestii, chociaż w dalszym ciągu niezrozumiałe wydaje się, że sędzia ma pretensje do strony, jeżeli zgłasza udział osoby zaufania na rozprawie jawnej, w której taką osobę również mamy prawo zgłosić.
Wniosek do pobrania w załączeniu
